تاثیر آلودگی هوا بر ریه
1. ورود ذرات معلق به عمق ریه و آسیب مستقیم به بافت‌ها
آلودگی هوا حاوی ذرات ریز معلق (PM2.5 و PM10) است که می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کنند. این ذرات، به‌ویژه PM2.5، به اندازه‌ای کوچک هستند که از طریق تنفس وارد کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) می‌شوند و بافت‌های حساس ریه را تحریک و تخریب می‌کنند. این تماس مکرر باعث ایجاد التهاب، تخریب سلولی و اختلال در تبادل اکسیژن می‌شود. در افرادی که در معرض آلودگی مزمن هستند، ساختار ریه ممکن است دچار تغییر دائمی شود. حضور دائمی این ذرات باعث افزایش آسیب‌های بافتی و افزایش خطر بروز بیماری‌های تنفسی می‌گردد.
2. افزایش شیوع بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم و برونشیت
زندگی در مناطقی با آلودگی هوای بالا ارتباط مستقیمی با افزایش موارد آسم، برونشیت مزمن و سایر اختلالات تنفسی دارد. این بیماری‌ها در اثر تحریک مداوم راه‌های هوایی به‌وجود می‌آیند یا تشدید می‌شوند. گازهایی مانند دی‌اکسید نیتروژن (NO?) و ازن (O?) نیز با تحریک سیستم تنفسی، موجب سرفه، تنگی نفس و حملات تنفسی می‌شوند. افراد مبتلا به آسم در هوای آلوده بیشتر در معرض حملات حاد قرار دارند. آلودگی هوا همچنین می‌تواند باعث افزایش ضخامت دیواره راه‌های هوایی شود و پاسخ‌های ایمنی بدن را در برابر محرک‌ها تغییر دهد.
3. کاهش ظرفیت ریه و عملکرد تنفسی در بلندمدت
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده می‌تواند منجر به کاهش تدریجی ظرفیت ریه شود، به‌ویژه در کودکان، سالمندان و افراد دارای سابقه مشکلات تنفسی. کاهش عملکرد ریوی به‌معنای کاهش توانایی ریه در دریافت اکسیژن و دفع دی‌اکسیدکربن است، که به مرور باعث ضعف عمومی بدن و خستگی مزمن می‌شود. مطالعات بلندمدت نشان داده‌اند که کودکانی که در مناطق آلوده بزرگ می‌شوند، نسبت به همسالان خود عملکرد تنفسی ضعیف‌تری دارند. در بزرگ‌سالان نیز این اثر ممکن است در قالب کاهش توان ورزشی و افزایش آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌های تنفسی ظاهر شود.
4. تشدید خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی و ریوی
آلودگی هوا سیستم ایمنی موضعی ریه را تضعیف می‌کند، بنابراین بدن در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا آسیب‌پذیرتر می‌شود. ریزگردها و مواد شیمیایی آلاینده باعث آسیب به سلول‌های مخاطی و مژک‌دار در مجاری تنفسی می‌شوند؛ این سلول‌ها نقش دفاعی مهمی در دفع آلودگی‌ها دارند. در نتیجه، ورود میکروب‌ها به ریه آسان‌تر می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند پنومونی، آنفلوآنزا و عفونت‌های ویروسی افزایش می‌یابد. این وضعیت در گروه‌های پرخطر مانند نوزادان، سالمندان و بیماران مزمن، خطرات جدی‌تری ایجاد می‌کند.
5. ارتباط آلودگی هوا با بروز سرطان ریه و پیامدهای جدی آن
مطالعات بین‌المللی از جمله تحقیقات سازمان جهانی بهداشت، ارتباط مستقیم بین آلودگی هوا و افزایش خطر سرطان ریه را تأیید کرده‌اند. ترکیبات شیمیایی سرطان‌زا مانند بنزن، هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای و فلزات سنگین در هوای آلوده می‌توانند با ورود به ریه، جهش‌های ژنتیکی در سلول‌ها ایجاد کنند. این جهش‌ها ممکن است زمینه‌ساز شکل‌گیری تومورهای بدخیم باشند. خطر در شهرهای صنعتی و مناطقی با ترافیک سنگین، به‌ویژه برای افراد غیرسیگاری که در معرض هوای آلوده قرار دارند، بیشتر است. پیشگیری از این خطر، نیازمند بهبود کیفیت هوا و سیاست‌گذاری مؤثر در حوزه محیط‌زیست است.