پزشکی

 

1. سبک زندگی شهری و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2

زندگی در محیط‌های شهری، به‌ویژه کلان‌شهرها، معمولاً با سبک زندگی کم‌تحرک، رژیم غذایی پرکالری و استرس بالا همراه است؛ ترکیبی که خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد. عدم دسترسی به فضاهای سبز برای فعالیت فیزیکی، استفاده زیاد از وسایل نقلیه و صرف وعده‌های غذایی ناسالم در بیرون از خانه، همگی در افزایش وزن، مقاومت انسولینی و اختلال در کنترل قند خون نقش دارند. زندگی مدرن همچنین با کاهش خواب با کیفیت و افزایش اضطراب همراه است که هر دو می‌توانند تعادل هورمونی بدن را مختل کنند. بنابراین، شهرنشینی اگر بدون توجه به سلامت فردی باشد، می‌تواند زمینه‌ساز دیابت باشد.

2. آلودگی هوا و تأثیر آن بر عملکرد متابولیک بدن

تحقیقات جدید نشان می‌دهند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا، به‌ویژه ذرات معلق PM2.5، می‌تواند با التهاب مزمن و اختلال در عملکرد سلول‌های پانکراس، خطر بروز دیابت نوع 2 را افزایش دهد. آلودگی هوا نه تنها به سیستم تنفسی آسیب می‌زند، بلکه از طریق تحریک سیستم ایمنی و افزایش مقاومت به انسولین، متابولیسم گلوکز را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تأثیر به‌ویژه در کودکان، سالمندان و افرادی که سابقه ژنتیکی دیابت دارند شدیدتر است. مقابله با آلودگی هوا و سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی می‌تواند گامی مهم در پیشگیری از شیوع دیابت در جوامع شهری باشد.

3. دسترسی محدود به غذای سالم؛ عامل پنهان در مناطق محروم

در بسیاری از مناطق محروم، به‌ویژه در حاشیه شهرها یا مناطق روستایی دورافتاده، دسترسی به میوه، سبزیجات تازه و غذای سالم محدود است. در مقابل، غذاهای فرآوری‌شده، پرنمک و پرچرب به‌راحتی و با قیمت پایین در دسترس قرار دارند. این عدم تعادل غذایی منجر به افزایش چاقی، اختلال در متابولیسم و در نهایت دیابت می‌شود. محیط‌هایی که فاقد فروشگاه‌های مواد غذایی سالم هستند، اصطلاحاً "بیابان‌های غذایی" نامیده می‌شوند و در این مناطق، آموزش تغذیه و سیاست‌های حمایتی نقش مهمی در کنترل بیماری ایفا می‌کند. بهبود محیط تغذیه‌ای می‌تواند یکی از مؤثرترین ابزارها در مدیریت پیشگیرانه دیابت باشد.

4. استرس مزمن و فشارهای روانی ناشی از محیط زندگی

زندگی در محیط‌های پرتنش—چه از نظر اقتصادی، اجتماعی یا خانوادگی—می‌تواند باعث افزایش مزمن سطح کورتیزول (هورمون استرس) در بدن شود. این وضعیت نه تنها اشتها را افزایش می‌دهد بلکه موجب تجمع چربی‌های شکمی و بروز مقاومت به انسولین می‌شود. افرادی که در محیط‌های ناسالم از نظر روانی زندگی می‌کنند، بیش‌تر در معرض پرخوری عصبی، کم‌تحرکی و ترک درمان قرار دارند. محیطی آرام، حمایت‌کننده و با ثبات روانی می‌تواند عامل مهمی در بهبود کنترل قند خون و کیفیت زندگی افراد مبتلا به دیابت باشد. روان‌درمانی، مدیتیشن و حمایت اجتماعی می‌توانند مکمل درمان‌های دارویی باشند.

5. طراحی محیطی برای تشویق به تحرک بدنی و زندگی سالم

محیط‌هایی که به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا تحرک بدنی را تسهیل کنند—مانند پارک‌ها، مسیرهای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و فضاهای ورزشی عمومی—در پیشگیری و کنترل دیابت نقش اساسی دارند. در مقابل، محله‌هایی که فاقد زیرساخت‌های مناسب برای ورزش و تحرک هستند، خطر افزایش بی‌تحرکی و چاقی را در ساکنان بالا می‌برند. همچنین دسترسی آسان به مراکز سلامت، تغذیه سالم و آموزش عمومی می‌تواند بر رفتارهای سبک زندگی اثرگذار باشد. بنابراین، طراحی هوشمندانه محیط زندگی می‌تواند به تغییرات مثبت رفتاری در سطح جامعه منجر شده و از بروز یا تشدید دیابت جلوگیری کند.